50 BİN YENİ BANKACI GELİYOR, BANKA ŞUBE VE PERSONEL SAYISINDAKİ GELİŞİM
Ülke ekonomilerinde büyük önem taşıyan bankacılık sektörü, kuşkusuz bizim gibi gelişmekte olan ekonomilerde ayrı bir öneme sahip. Bir anlamda ekonomi açısından itici güç konumunda olması bu önemi bir kat daha artırmakta. Bankacılık sektöründeki büyüme, ekonominin gidişi yönünde sinyaller verirken, sektöre ilişkin risklerin artması yine ekonomi açısından olumsuz sinyallerin en önemli göstergesi.
Ülkemizde yaşanan Kasım 2000 ve Şubat 2001 krizlerinden ciddi hasar gören sektörlerin başında da bankacılık sektörü gelmişti.
Ancak, kriz sonrası ekonomide uygulanan yapısal reformlar ve yeniden yapılanma çalışmaları kamu bankaları ve özel sektör bankalarında önemli gelişmeler sağladı. Özellikle 2003 yılı sonrasında bankacılık sektöründe hızlı bir gelişme olduğu gözlemlenmekte. Bilançoların detayları ve banka bazında analizini, sektöre ilişkin detaylı rakamların yayınlanmasından sonra başka bir yazıda değerlendireceğim. Bu yazımda sadece makro büyüklükler paralelinde banka sayısı, şube ve çalışan sayılarındaki gelişim rakamlarla ve grafiklerle analiz etmeye çalışacağım..
Ekonomideki bu büyüme paralelinde sektörde birleşmeler ve tasfiyeler sonuçlanmış olup, halen 46 banka faaliyetine devam etmektedir.
Son beş yılda ortalama % 7 civarında büyüyen ekonomiyle birlikte, enflasyonun tek haneli rakamlara düşmesi, kar marjlarını düşürürken, bankacılık sektörü hem büyüyen ekonominin ihtiyaçlarını karşılamak hem de eski karlılığına ulaşabilmek için hacim büyütmek yoluna gitmiştir. Bu kapsamda sektörün büyüme hızını gösteren 1 ve 2 nolu tablolar trendin artış yönünde olduğunu ortaya koymaktadır.
Tablo: 1 Banka Aktiflerinin Gelişimi
| Milyon TL | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 |
| Sektör Toplamı | 249.750 | 306.452 | 396.970 | 484.857 | 525.356 |
| Kamu Sermayeli Bankalar | 83.134 | 106.903 | 124.486 | 143.362 | 155.175 |
| Özel Sermayeli Bankalar | 142.271 | 175.937 | 237.043 | 265.615 | 285.438 |
| Tas.Mevd.Sig. Fon.Devr. Bankalar | 7.136 | 1.938 | 1.858 | 1.215 | 832 |
| Yabancı Bankalar | 6.943 | 10.347 | 20.716 | 59.324 | 66.131 |
| Kalkınma ve Yatırım Bankaları | 10.265 | 11.327 | 12.867 | 15.341 | 17.780 |
Kaynak: TBB
Aktif büyümesinde hem satınalma ve ortaklıklar, hem de yeni şube açma nedeniyle yabancı sermayeli bankalar dikkat çekmektedir.
Tablo: 2 Banka Aktiflerinde Artış %
| 2004 | 2005 | 2006 | 09.2007 | |
| Sektör Toplamı | 22,7 | 29,5 | 22,1 | 8,4 |
| Kamu Sermayeli Bankalar | 28,6 | 16,4 | 15,2 | 8,2 |
| Özel Sermayeli Bankalar | 23,7 | 34,7 | 12,1 | 7,5 |
| Tas.Mevd.Sig. Fon.Devr. Bankalar | -72,8 | -4,1 | -34,6 | -31,5 |
| Yabancı Bankalar | 49,0 | 100,2 | 186,4 | 11,5 |
| Kalkınma ve Yatırım Bankaları | 10,3 | 13,6 | 19,2 | 15,9 |
Kaynak: TBB
Bankacılık sektörünün en önemli dağıtım kanalı olan bankaların vitrini diye adlandırdıkları şubeler ülkemizde önemini korumaya devam etmektedir. İlişki bankacılığının parlayan yıldızı konumundaki banka şubeleri bir taraftan sayı olarak artarken, diğer taraftan sunulan hizmet çeşidi dikkate alınarak yeni konseptleriyle müşterilerine daha etkileyici hizmet alanları yaratmaya çalışmaktadır. Çünkü bankacılıkta çok önemli olan ve sıcak ilişki ortamının yaratıldığı müşteriyle ilk temas yeri şubelerdir. Müşterinin kalıcı mı, sürekli mi olduğunun ortamı da ilk planda şubelerde yaratılmaktadır. Her ne kadar ürün çeşitliliği müşteri sürekliliğinde önemli bir etken olsa da, hizmet sunulan ortamın cazibesindeki her artış, müşteri açısından zaman zaman ürün çeşitliliğinin ikinci plana atılmasına neden olabilmektedir.
Teknolojiyi en yoğun kullanan sektörlerin başında gelen bankacılık sektöründe, hızlı teknolojik yenilenme müşteriye ayrılan sürenin daha artmasını sağlarken, müşteri açısından da etkin zaman kullanımına olanak tanımaktadır.
Dolayısı ile bankalar açısından operasyonel yükün önemli ölçüde teknoloji katkısı ile azaltılması, diğer taraftan da operasyonel yükün önemli bölümünün merkezlere çekilmesi, şube açma hızını kolaylaştıran etkenler arasındaki yerini almıştır.
Şube sayısı ve banka sayısı bankacılık sisteminde yeniden yapılanmanın yaşandığı 2001-2003 döneminde hızlı bir düşüş göstermiştir.
Son 5 yılda ise banka şube sayısındaki artış 3 ve 4 nolu tablo ile 1 nolu grafikten de görüleceği üzere toplamda yaklaşık % 28’dir.
Tablo: 3 Banka Şube Sayısı Gelişimi
| 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | |
| Sektör Toplamı | 5.966 | 6.106 | 6.247 | 6.849 | 7.617 |
| Kamu Sermayeli Bankalar | 1.971 | 2.149 | 2.035 | 2.149 | 2.203 |
| Özel Sermayeli Bankalar | 3.594 | 3.729 | 3.799 | 3.582 | 3.624 |
| Tas.Mevd.Sig. Fon.Devr. Bankalar | 175 | 1 | 1 | 1 | 1 |
| Yabancı Bankalar | 209 | 209 | 393 | 1.072 | 1.741 |
| Kalkınma ve Yatırım Bankaları | 17 | 18 | 19 | 45 | 48 |
Kaynak: TBB
Grafik: 1 Banka Şube Sayısı Gelişimi
Yıllık bazda artış hızına bakıldığında ise trendin giderek hızlandığı görülmektedir.
Tablo: 4 Banka Şube Sayısındaki Artış %
| 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | |
| Sektör Toplamı | 2,3 | 2,3 | 9,6 | 11,2 |
| Kamu Sermayeli Bankalar | 9,0 | -5,3 | 5,6 | 2,5 |
| Özel Sermayeli Bankalar | 3,8 | 1,9 | -5,7 | 1,2 |
| Tas.Mevd.Sig. Fon.Devr. Bankalar | -99,4 | 0,0 | 0,0 | 0,0 |
| Yabancı Bankalar | 0,0 | 88,0 | 172,8 | 62,4 |
| Kalkınma ve Yatırım Bankaları | 5,9 | 5,6 | 136,8 | 6,7 |
Kaynak: TBB
Diğer taraftan, hizmet sektörlerinin en önemli özelliği olan nitelikli insan kaynağı, bankacılık sektöründe de önemini giderek artırmaktadır.
Tablo: 5 Banka Çalışan Sayısı Gelişimi
| 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | |
| Sektör Toplamı | 123.249 | 127.163 | 132.258 | 143.143 | 158.504 |
| Kamu Sermayeli Bankalar | 37.994 | 39.467 | 38.046 | 39.223 | 41.056 |
| Özel Sermayeli Bankalar | 70.614 | 76.880 | 78.806 | 73.220 | 75.094 |
| Tas.Mevd.Sig. Fon.Devr. Bankalar | 4.518 | 403 | 395 | 333 | 325 |
| Yabancı Bankalar | 5.481 | 5.880 | 10.610 | 25.794 | 36.707 |
| Kalkınma ve Yatırım Bankaları | 4.642 | 4.533 | 4.401 | 4.573 | 5.322 |
Kaynak: TBB
Nitekim son 5 yıllık süreçte insan kaynağı açısından toplamda % 28,6 büyüyen bankacılık sektöründe, TMSF bünyesindeki bankalara çözüm üretilmesi sonucu bu grupta yer alan çalışan sayısı alt seviyelere inerken, satın almalar ve ortaklıklarla en hızlı büyümenin yabancı bankalar grubunda olduğu görülmektedir.
Grafik: 2 Banka Çalışan Sayısı Gelişimi
Tablo: 6 Banka Çalışan Sayısındaki Artış %
| 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | |
| Sektör Toplamı | 3,2 | 4,0 | 8,2 | 10,8 |
| Kamu Sermayeli Bankalar | 3,9 | -3,6 | 3,1 | 4,7 |
| Özel Sermayeli Bankalar | 8,9 | 2,5 | -7,2 | 2,6 |
| Tas.Mevd.Sig. Fon.Devr. Bankalar | -91,1 | -2,0 | -15,7 | -2,4 |
| Yabancı Bankalar | 7,3 | 80,4 | 143,1 | 42,3 |
| Kalkınma ve Yatırım Bankaları | -2,3 | -2,9 | 3,9 | 16,4 |
Kaynak: TBB
Bir taraftan şube sayısındaki artış, diğer taraftan bu hizmet birimlerinde hizmet sunacak insan kaynağındaki artış görülmekle birlikte, insan kaynağının artış açısından şube artış hızının gerisinde kaldığı görülmektedir. Bu da şubelerin gittikçe küçüldüğünü göstermektedir.
İnsan kaynağı ihtiyacının tam ve doğru karşılanabilmesi için, ülkemizde halen faaliyette bulunan üniversitelerin başta iktisat, işletme, bankacılık ve finans bölümleri olmak üzere, teknik eğitim açısından bu alanda teorik bilgi alma aşamasında olan öğrencilerin mezun olmadan üniversiteler-bankalar arasında kurulacak sistemli ve programlı bir birliktelik, kısa sürede şube ihtiyacına cevap verecek nitelikli eleman kazanma yönündeki çalışmalar için önemli bir adım olacaktır.
Aynı zamanda, risk yönetimine ilişkin son dönemdeki gelişmeler sadece bankacılık finans konusunda değil, hukuk, bilgi teknolojileri vb. alanlarda eğitim almış kişilerin banka bünyesinde çalışma ihtiyacının artmış olması bu alanda da eğitim veren üniversitelerle yakın işbirliği içine bankaların girmesinin önemini artırmaktadır. Bu çalışma hem bankaların maliyetlerini düşürecek, hem de doğru kişinin doğru yerlerde istihdamı konusunda proaktif davranılmış olacaktır.
Diğer taraftan, bankacılık sektörünün yetişmiş eleman ihtiyacını gerektiği seviyede karşılamaya yönelik olarak, T. Bankalar Birliği önderliğinde bir oluşumun planlanması ve hayata geçirilmesi, kaynakların etkin verimli kullanımına olanak tanıyacaktır.
Giderek büyüyen bankacılık sektörünün önümüzdeki dönemde artan ihtiyacı, çok daha büyük sayılara ulaşan yetişmiş, nitelikli insan kaynağı talebini daha fazla gündeme getirecektir.
Sonuç olarak, yoğun rekabet, daralan kar marjları, maliyetler konusunda daha hassas davranmayı ön plana çıkarmaktadır. Hizmet kalitesinden ödün vermek sözkonusu olamayacağına göre, artan şubeler, yeni ürünler, artan müşteri sayısı, banka vitrinlerinde ihtiyaç duyulan insan kaynağı için önümüzdeki dönemde daha proaktif davranacak, somut ve katkı sağlayıcı projeler üretmesini gerektirmektedir.
Önümüzdeki yıllarda banka şube ve çalışan sayısındaki artış devam edecek ve 2010 yılında şube sayısı 10.000’i aşarken, çalışan sayısını da 200.000’leri geçecektir. Bu demektir ki önümüzdeki 3 yıl içinde yaklaşık 3.000 şube açılırken, 50.000 yeni bankacının de sektöre katılması beklenmektedir. Özellikle orta düzey yönetici bankacı ihtiyacının artmasıyla, bu kesimde ücretlerin reel olarak yükselmesi gündeme gelecektir.