SERMAYE PİYASASI FAALİYETLERİ LİSANSLAMA SINAVLARI
Finans sektöründe düzenleyici ve denetleyici kurumlar zaman zaman sektörün sağlıklı işlemesi amacıyla yeni uygulamalar ortaya koymakta, günün ihtiyaçları doğrultusunda da bu uygulamaları değiştirmektedirler.
Ülkemiz sermaye piyasasının düzenleyici ve denetleyici kurumu olan Sermaye Piyasası Kurumu da, piyasalarda gerçekleştirilen işlemlerin sağlıklı, hatasız olması amacıyla 2002 yılında yeni bir uygulamaya gitmiştir. Lisanslama sınavı olarak adlandırılan bu uygulamanın kapsamı süreç içerisinde doğan ihtiyaçlar çerçevesinde genişletilmiştir.
Bu kapsamda SPK tarafından ayrıntılı olarak yapılan düzenlemenin özeti şu şekildedir:
Lisanslama sınavlarının genel amacı Sermaye Piyasası Kurumu tarafından “sermaye piyasası alanında ihtisas personeli, yönetici, türev araçlar personeli, gayrimenkul değerleme uzmanı, kredi derecelendirme uzmanı, kurumsal yönetim derecelendirme uzmanı, bağımsız denetçi, bağımsız denetim kuruluşunu temsil ve ilzama yetkili yönetici ile konut değerleme uzmanı olarak çalışanların mesleki yeterliliklerini, bilgi ve tecrübelerini gösterir lisans belgesinin verilmesidir” şeklinde tanımlanmıştır.
Bu doğrultuda lisans türleri ve her birinin kapsamında yer alan alt konu başlıkları ve sınavda sorulan soru sayıları şöyledir:
| Lisans Türü | Konular | Soru Sayısı | Toplam Soru |
| Temel Düzey | Genel Ekonomi
Sermaye Piyasası Mevzuatı, İlgili Mevzuat ve Etik Kurallar Menkul Kıymetler ve Diğer Sermaye Piyasası Araçları Hisse Senedi Piyasaları Tahvil ve Bono Piyasaları Diğer Teşkilatlanmış Piyasa ve Borsalar İlgili Vergi Mevzuatı Temel Finans Mat., Değerleme Yöntemleri, Muh. ve Mali Analiz Takas ve Operasyon İşlemleri |
25
40 25 25 25 25 25 25 20 |
235 |
| İleri Düzey | Genel Ekonomi ve Mali Sistem
Sermaye Piyasası Mev. ve İlgili Mev. Ticaret ve Borçlar Hukuku Menkul Kıymetler ve Diğer Sermaye Piyasası Araçları Ulusal ve Uluslararası Piyasalar Finansal Yönetim Analiz Yöntemleri Muhasebe, Denetim ve Etik Kurallar İlgili Vergi Mevzuatı |
40
40 25 25 25 25 25 25 |
230 |
| Türev Araçlar | Genel Ekonomi
Sermaye Piyasası Mevzuatı, İlgili Mevzuat ve Etik Kurallar Menkul Kıymetler ve Diğer Sermaye Piyasası Araçları Türev Araçlar Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasalarının İşleyişi Türev Araçlarla Arbitraj ve Korunma Muhasebe, Takas ve Operasyon İşlemleri İlgili Vergi Mevzuatı |
40
40 25 25 25 25 25 25 |
230 |
| Kredi Derecelendirme Uzmanlığı | Genel Ekonomi ve Mali Sistem
Sermaye Piyasası Hukuku ve Anonim Şirketler Hukuku Kredi Derecelendirmesi ve Finans Muhasebe ve Finansal Raporlama |
40
40 40 25 |
145 |
| Kurumsal Yönetim Derecelendirme | Genel Ekonomi ve Mali Sistem
Sermaye Piyasası Hukuku ve Anonim Şirketler Hukuku Kurumsal Yönetim |
40
40 40 |
|
| Değerleme Uzmanlığı | Gayrimenkul Değerleme Esasları
Mesleki Mevzuat ve Etik Kurallar İnşaat ve Gayrimenkul Muhasebesi Temel Finans Matematiği İlgili Vergi Mevzuatı |
40
40 25 40 25 |
170 |
| Bağımsız Denetim | Finansal Sistem, Sermaye Piyasaları ve Mevzuatı
Sermaye Piyasasında Muhasebe Standartları Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim |
40
40 40 |
120 |
| Konut Değerleme Uzmanlığı | Konut Değerlemesi ve Finans Matematiği
Mesleki Mevzuat ve Etik Kurallar, İlgili Vergi Mevzuatı |
25
25 |
50 |
Aksine bir karar alınmadıkça Kurul tarafından düzenlenen lisanslama sınavları her yıl Ocak, Mayıs ve Eylül aylarında yapılmaktadır. Ocak 2008 sınavının başvuru süresi 23 Kasımda sona erecek olup, sınav tarihleri 19-20 Ocak 2008’dir.
Sınav testlerinde beş seçenekli ve çoktan seçmeli sorular bulunmakta, cevaplar puanlanırken her doğru cevaba eşit puan verilmekte, yanlış cevaplar dikkate alınmamaktadır. Sınava giren adayların her dersten en az 60, tüm derslerin ortalamasını ise 70 puan seviyesinde tutturması durumunda lisans almaya hak kazanmış olmaktadır. Sınavlarda başarısız olanların, yeniden girecekleri sınav sayısında herhangi bir sınırlama yoktur.
Temel Düzey Lisansı: Bankalar, aracı kurumlar, katılım bankaları ve diğer finans kurumlarında sermaye piyasası ürünlerinin (hazine bonosu,devlet tahvili,yatırım fonu, hisse senedi vb.) alım satımını yapacak olan ve/veya yapanlar, takas işlemlerini gerçekleştirenler ile bunların yöneticilerinin Temel Düzey Lisansı almaları gerekmektedir.
Bu lisans için yüksek eğitim ve iş tecrübesi şartı müşteri temsilcisi ve operasyonel seviyedekiler için aranmamaktadır.
İleri Düzey Lisansı: Yukarıda sayılan finans kurumlarında: Portföy yöneticisi, araştırma-yatırım veya kurumsal finansman uzmanı, müfettiş, iç kontrol elemanı, teftiş kurulu başkanı ve yöneticileri ve bu finans kurumlarının orta ve üst düzey yöneticilerinin almaları gereken bir lisans türüdür.
Bu lisans türünde, lisans alma aşamasında hisse senedi ile ilgili işlemleri yapacak müşteri temsilcileri, aracı kurum irtibat bürosu sorumlusu ve takas ve operasyon sorumlusu olarak görev yapmak isteyenlerin en az lise ve dengi mezunu olması, aracı kurum şube müdürü olarak görev yapmak isteyenlerin en az 2 yıllık ön lisans eğitimi veren kurumlardan mezun olması, diğer pozisyonlar için üniversite mezuniyeti (bazılarında bölüm koşulu da bulunmaktadır) ve bazılarında da çeşitli konularda iş tecrübesi şartı aranmaktadır.
Gayrimenkul Değerleme Uzmanlığı Lisansı: Sermaye piyasası mevzuatına tabi ortaklıkların, sermaye piyasası mevzuatı uyarınca gayrimenkul değerlemesi yaptırmaları zorunlu tutulan işlemlerine ilişkin olarak gayrimenkul değerleme hizmeti verecek Kurulca listeye alınan gayrimenkul değerleme şirketlerinde gayrimenkul değerleme uzmanı olarak görev alacak kişiler tarafından alınması gerekmektedir. Bu lisans için en az 4 yıllık üniversite mezuniyet şartı bulunmakta, ayrıca lisans alma aşamasında her biri farklı 3 yılda yapılmış değerleme raporlarının birer örneklerinin sunulması istenilmektedir.
Kredi ve Kurumsal Yönetim Derecelendirme Uzmanlığı Lisansı: Kredi ve kurumsal yönetim derecelendirme kuruluşlarında, derecelendirme uzmanı olarak faaliyet gösterecek kişiler tarafından alınması gerekmektedir.
Derecelendirme uzmanlarının; en az 4 yıllık üniversite mezunu olmaları, ekonomi, maliye, muhasebe, finans, denetim, iç kontrol, istatistik, risk değerlemesi ve yönetimi, finansal analiz, derecelendirme, değerleme, kurumsal yönetim alanlarında veya bu alanlarla ilgili hukuk dallarının en az birinde uzman düzeyinde ya da öğretim görevlisi, öğretim üyesi veya yönetici olarak en az 3 yıllık deneyime sahip bulunmaları, Derecelendirme komitesi üyelerinin ve kontrolörün ise eğitimle ilgili koşulu aynı olup, tecrübe şartı 5 yıl olarak aranmaktadır.
Bağımsız Denetim Lisansı: SPK’nun finansal raporlama standartları düzenlemelerine göre hazırlanması ve kamuya duyurulması zorunlu finansal tablolar ile diğer finansal bilgilerin, söz konusu finansal raporlama standartlarına uygunluğu ve doğruluğunun bağımsız denetimi ile yetkilendirilen bağımsız denetim kuruluşlarının bağımsız denetim ile görevlendirdiği bağımsız denetçiler ile bağımsız denetim kuruluşunu temsil ve ilzama yetkili yönetim kurulu başkan ve üyesi, genel müdür, genel müdür yardımcısı, müdür gibi unvanları taşıyan yöneticiler tarafından alınması gerekmektedir.
Bağımsız denetçi yardımcılarının; hukuk, iktisat, maliye, muhasebe, işletmecilik, bankacılık, kamu yönetimi ve uluslararası ilişkiler alanlarından birinde en az 4 yıllık yüksek öğrenim görmüş olmaları, diğer alanlarda yükseköğrenim görmüş olanların ise sayılan alanların birinde yüksek lisans derecesi şartı aranmaktadır. Bu konuda yönetici düzeyinde çalışacaklar için ise ayrıca tecrübe koşulları da bulunmaktadır.
Konut Değerleme Uzmanlığı Lisansı: Sermaye Piyasası Mevzuatı’nın gerektirdiği hallerde, konut değerlemesi yapan ve değerleme şirketlerinde tam zamanlı istihdam edilen veya değerleme şirketleri ile tam zamanlı istihdam edilmeksizin, sözleşme imzalamak suretiyle konut değerlemesi hizmeti veren kişiler tarafından alınması gerekmektedir.
Bu alanda çalışacakların lisans alma aşamasında: en az 4 yıllık üniversite mezunu olmaları, gayrimenkul değerlemesi konusunda en az 1 yıllık tecrübeye sahip olmaları ve bu tecrübesini en az iki adet gayrimenkul değerleme raporu ile belgelemesi koşulu bulunmaktadır.
Tüm lisanslama sınavlarında, adayın ilk kez girdiği sınav sonuçlarının açıklandığı tarih ile lisans belgesi almaya hak kazanacağı tarih arasında 4 yıldan fazla bir sürenin geçmemiş olması gerekmektedir. Aksi halde adayın başarılı olduğu dersler dahil tüm derslerden yeniden sınava girmesi gerekmektedir.
SPK tarafından lisans alma zorunluluğu getirilen alanlarda çalışanlar, SPK tarafından yapılan yeni süre uzatımı ile Eylül 2009 dönemi sınav sonuçlarının açıklandığı tarihe kadar lisansları olmadan faaliyetlerine devam edebileceklerdir. Ancak bu tarihten sonra lisansı olmayan kişiler işlem yapamayacaktır.
Sınavlara katılanlardan 4 yıl geçtiği halde lisans almaya hak kazanamayanların başarılı oldukları dahil tüm notlarının silinmesi işlemini geçiş sürecinin sonu olan 2009 Eylül döneminde başlatılacak ve 2009 Eylül sınavı sonuçlarına göre 4 yıl ve daha uzun süre sınava girdikleri halde başarılı olamayan adayların 2010 Ocak sınavında tüm notları silinecektir. Dolayısı ile sınav kapsamındaki tüm derslere tekrar girmeleri gerekecektir.
Sermaye Piyasası Faaliyetleri İleri Düzey Sınavı ile Türev Araçlar Sınavı’nın 4 konusu ortak olarak olup, bu modüllerden başarılı olanların sınav türüne göre kalan diğer 4 modülden sınava katılmaları yeterlidir.
Kredi ve Kurumsal Yönetim Derecelendirme Uzmanlığı Sınavlarında, “Sermaye Piyasası Hukuku ve Anonim Şirketler Hukuku”ile “Genel Ekonomi ve Mali Sistem” modülü ortak olup, fark dersi verilerek diğer lisansın da alınması mümkündür.
Sermaye Piyasası Faaliyetleri Temel Düzey Sınavı ile Sermaye Piyasası Faaliyetleri İleri Düzey Sınavı arasında ortak modül bulunmamaktadır.
2002 Yılı Eylül ayında 4 konu (temel düzey, ileri düzey, değerleme, türev araçlar) için başlayan lisanslama sınavlarına 2005 yılı Eylül döneminde kredi ve kurumsal yönetim derecelendirme, 2007 yılı Eylül döneminde bağımsız denetim ilave edilmiş olup, Ocak 2008’den itibaren bir de konut değerleme uzmanlığı lisanslama sınavı eklenmiştir.
2002 yılı Eylül ayında başlayan lisanslama sınavlarından lisans alanlara ilişkin bilgiye 2004 yılı 1. döneminden itibaren ulaşılabilmiştir. Süreç içerisinde sınava giren adaylardan lisans alanların toplamı Eylül 2007 tarihi itibariyle 17.694 olup, detayı aşağıda yer almaktadır.
| Sermaye Piyasası Faaliyetleri Lisanslama Sınav Türü | Sertifika Alan Aday Sayısı |
| – Temel Düzey Sınavı | 12.893 |
| – İleri Düzey Sınavı | 3.528 |
| – Türev Araçlar Sınavı | 1.386 |
| – Değerleme Uzmanlığı Sınavı | 618 |
| – Temel Düzey (Takas ve Operasyon Modülü) | 296 |
| – Kredi Derecelendirme Uzmanlığı Sınavı | 152 |
| – Kurumsal Yönetim Derecelendirme Uzmanlığı Sınavı | 119 |
| – Bağımsız Denetim Sınavı | 13 |
| TOPLAM | 17.694 |
Bugün itibariyle sermaye piyasasına ilişkin gerçekleştirilen lisans alma zorunluluğu uygulamasının, önümüzdeki dönemde finans sektörünün diğer alanlarında da rastlanması sözkonusu olabilecektir. Finans sektöründe bu alanlarda çalışmak isteyenlerin lisans almalarında yarar görülmektedir.
Konuya ilişkin daha ayrıntılı bilgi SPK’nın aşağıdaki linkte yer alan sayfasında bulunmaktadır.