ŞUBE SAYISI ARTTI, ÇALIŞAN SAYISI AZALDI!, BANKACILIK SEKTÖRÜNDE ŞUBE VE PERSONEL SAYISI GELİŞMELERİ

Bankacılık sektörünün ekonomik konjonktürle çok yakından ilgili verilerinden biri kuşkusuz şube ve çalışan sayısıdır. Ekonominin büyüdüğü dönemlerde, artan şubeleşme ile birlikte çalışan sayısı da hızlı bir artış trendi içine girmektedir. Tam tersi olduğu durumlarda ise hem şube sayısının buna bağlı olarak hem de çalışan sayısının artışında duraklama olduğunu, zaman zaman da gerileme olduğunu geçmiş dönemlerde yaşanan tecrübeler göstermiştir.

Sektörün Haziran 2009 sonu itibariyle açıklanan bu kapsamdaki verilerini bu ayki yazımda değerlendirmekteyim.

Bilindiği üzere halen bankacılık sektöründe faaliyette bulunan banka sayısı 45 adettir. Aşağıdaki tabloda şube ve çalışan sayısına ilişkin yıllık ve 6 aylık gelişme rakamları yer almaktadır.

Bankacılık Sisteminde Banka ve Şube Sayısı

Banka Grubu	Haz.08		Ara.08		Haz.09
Banka Grubu	Çalışan	Şube	Çalışan	Şube	Çalışan	Şube
Mevduat bankaları	161.482	8.121	166.325	8.741	165.959	8.799
Kamu sermayeli b.	41.478	2.269	43.333	2.416	43.689	2.458
Özel sermayeli b.	79.622	3.955	82.158	4.290	82.080	4.309
Fondaki b.**	277	1	267	1	266	1
Yabancı sermayeli b.	40.105	1.896	40.567	2.034	39.924	2.031
Kalkınma ve yatırım bankaları	5.340	53	5.273	49	5.296	52
Toplam	166.822	8.174	171.598	8.790	171.255	8.851

Kaynak TBB

Tablodan da görüleceği üzere, bankacılık sektöründe çalışan sayısı 171.255 iken, şube sayısı 8.851 olmuştur.

Haziran 2009 dönemi itibariyle, banka çalışanlarının yüzde 26’sı kamusal sermayeli mevduat bankaları, yüzde 48’i özel sermayeli mevduat bankaları, yüzde 23’ü yabancı sermayeli mevduat bankaları ve yüzde 3’ü ise kalkınma ve yatırım bankaları tarafından istihdam edilmiştir.

Mevduat bankalarında banka başına çalışan sayısı 5.186’dır. Bu rakam kamu sermayeli bankalarda 14.563, özel sermayeli bankalarda 7.462 ve yabancı sermayeli bankalarda 2.348’dir.

Bankacılık sektöründe nitelikli çalışan istihdam ettiği bilinmektedir. Bu kapsamda çalışanların eğitim düzeyi itibariyle dağılımına bakıldığında, % 71’lik bölümünün yüksek öğrenimli olduğu görülmektedir.

Öğrenim Gruplarına Göre Banka Çalışanları

	İlkokulu Bitiren	Orta Öğretim Kurumlarını Bitiren	Yüksek Öğretim Kurumlarını Bitiren	Yüksek Lisans ve Doktora Yapan	Toplam
Mevduat bankaları	2.118	39.417	117.288	7.136	165.959
Kamu sermayeli b.	747	12.685	28.141	2.116	43.689
Özel sermayeli b.	675	16.402	61.916	3.087	82.080
Fondaki b.	20	132	106	8	266
Yabancı sermayeli b.	676	10.198	27.125	1.925	39.924
Kalkınma ve yatırım bank.	445	1.038	3.281	532	5.296
Toplam	2.563	40.455	120.569	7.668	171.255

Kaynak: TBB

Haziran 2009 dönemi itibariyle, bankacılık sektöründe çalışanların yüzde 1’i ilköğretim, yüzde 24’ü orta öğretim, yüzde 71’i yüksek öğretim kurumları mezunu, yüzde 4’ü ise yüksek lisans ve doktora yapmış olanlardan oluşmaktadır.

Kamusal sermayeli mevduat bankalarında çalışanların % 69’unu yüksek öğretim kurumlarını bitirmiş ve lisansüstü eğitim yapmış çalışan oluşturmaktadır. Bu oran, özel sermayeli mevduat bankalarında % 79, yabancı bankalarda % 73 ve kalkınma ve yatırım bankalarında ise % 72 seviyesindedir.

Şube ve çalışan sayısındaki rakamsal gelişmelere bakıldığında ise farklı bir tablo ortaya çıkmaktadır.

2001 Şubat krizinden sonraki gelişmelere genel olarak bakıldığında, aşağıdaki grafikten de görüleceği üzere, 2005 yılında toparlanmaya başlayan ve hızlı bir gelişme sürecine giren sektörde, 2008 yılından itibaren yavaşlama hatta duraklama olduğu görülmektedir.

Yıllar İtibariyle Şube ve Personel Sayısı

Yıllık bazda şube sayısındaki artış % 8,3, çalışan sayısındaki artış ise % 2,7 iken, son altı aylık artış oranlarında çalışan sayısında %0,2 gerileme, şube sayısında ise % 0,7 artış görülmektedir.

Şube ve Personel Sayısında Bir Önceki Döneme Göre Değişme

Mevduat bankaları açısından gelişmeler incelendiğinde piyasalardaki gelişmelerin etkilerinin bu banka grubunda daha keskin olduğu görülmektedir. Nitekim, mevduat bankaları açısından şube ve çalışan sayısındaki değişime biraz daha geriye giderek ve yıl içi çeyrek dönemler itibariyle bakıldığında aşağıdaki grafikte görülen gelişmeler ortaya çıkmaktadır.

Şube ve Personel Sayısında Bir Önceki Döneme Göre Değişme

Kaynak: TBB (sadece mevduat bankalarını içermektedir)

Yıl içi çeyrek periyotlar halindeki gelişmeler detaylı incelendiğinde, azalma trendinde çalışan sayısının öncelikli olduğu, şube sayısındaki azalışın bunu izlediği görülmektedir. Nitekim 2007 yılı 3. çeyreğinden itibaren grafikten izleneceği üzere çalışan sayısının azalmasının arttığı, 2008 yılı 2. dönemindeki kısa bir duraklamadan sonra, 2008 yılının 3. çeyreğinden sonra hızın devam ettiği, 2009 yılında ise değişimin negatife döndüğü görülmektedir.

Şube sayısının gelişmeleri gecikmeli takip ettiği bu dönemlerde, artış hızının 2008 yılının 3. döneminde hız kestiği, yavaşlamanın başladığı, 2008 yılı sonundan itibaren de değişim hızının şube sayısında da negatife döndüğü görülmektedir.

Ekonomik konjonktüre bağlı olarak bankaların da bu ortamda ve bu gelişmeler karşısında proaktif davranmaları doğaldır. Güvene dayalı kurumlar olan bankaların, yabancı kaynak ağırlıklı çalıştıkları ve ekonomideki kaynakların yine ekonomiye aktarılmasında oynadıkları önemli rol dikkate alındığında, risklere karşı daha tutucu davranmaları kadar doğal başka bir şey olamaz.

Gayrisafi milli hâsıladaki azalma, reel sektördeki kapasite kullanım oranlarındaki gelişmelerin finans kesimine yansımamasını beklemek mümkün değildir.

Aynı zamanda bankaların son yıllarda ön planda tuttukları risk yönetimi politikaları da daha dikkatli olmalarını sağlayan uygulamalar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bu gelişmelere bir başka penceren bakıldığında, farklı yorumlar yapmak da mümkün olmaktadır. Şube başına düşen çalışan sayısı açısından bir değerlendirme yapıldığında aşağıdaki tablo ortaya çıkmaktadır.

ŞUBE BAŞINA DÜŞEN ÇALIŞAN SAYISI

	Haz.08	Ara.08	Haz.09
Mevduat bankaları	19,88	19,03	18,86
Kamu sermayeli bankalar	18,28	17,94	17,77
Özel sermayeli bankalar	20,13	19,15	19,05
Fondaki bankalar	277,00	267,00	266,00
Yabancı sermayeli bankalar	21,15	19,94	19,66
Kalkınma ve yatırım bankaları	100,75	107,61	101,85
Toplam	20,41	19,52	19,35

Tablo incelendiğinde, sektör genelinde şube başına düşen çalışan sayısı gelişmelerine paralel olarak en fazla azalmanın 1,5 kişi ile yabancı sermayeli bankalarda olduğu, bu grubu 1,09 kişi ile kalkınma ve yatırım bankalarının izlediği, sonrasında 1,08 kişi ile özel bankaların izlediği, son sırada ise şube başına çalışan sayısındaki azalmada 0,51 kişi ile kamu bankalarının geldiği görülmektedir.

Bankalarda şube başına çalışan sayısındaki azalma, etkinlik ve verimlilik açısından önemli göstergelerden biri olarak kabul edilmektedir. Bu kapsamda bankalar da etkinlik ve verimlilik artırıcı çalışmalarını sürdürmektedirler. Bunun sonucu olarak şube sayısında geçen yıla göre % 8,3’lük azalmaya karşılık, çalışan sayısındaki % 2,7’lik azalma, doğal olarak şube başına düşen çalışan sayısında azalmayı da beraberinde getirmektedir. Nitekim 2008 yılı Haziran döneminde sektörde şube başına düşen çalışan sayısı 20,41 kişi iken, 2009 yılı Haziran ayı itibariyle 19,35 kişi olmuştur.

Sektörde faaliyette bulunan bankalar detaylı incelendiğinde bazı bankalarda hem şube hem de çalışan sayısında artış olduğu, ancak şube sayısındaki artışın çalışan sayındaki artıştan daha hızlı olması nedeni ile şube başına düşen çalışan sayısında azalma olduğu görülmektedir. Etkinlik ve verimlik artırıcı çalışmaların ön plana çıktığı bankalarda hedeflenen sonuçlardan biri olan bu gelişmenin sağlanması da doğaldır.

Önümüzdeki dönemde sektör genelinde şube ve çalışan sayısı açısından artışların bir süre daha beklenmemesi doğaldır. Ancak, uluslar arası piyasalardaki gelişmelerin olumluya dönmesi ile birlikte iç piyasalarda da dengelerin sağlanması sonucunda finans sektörünün hızlı bir toparlanma ve gelişme göstereceği ifade edilebilir